ديابت بيماري مزمني است كه در اثر كاهش يا فقدان ترشح انسولين در بدن يا به دنبال عدم توانايي بدن در استفاده از انسولين به وجود مي آيد . انسولين ماده مهمي است كه از غده لوزالمعده ترشح مي شود و در تبديل غذا به انرژي مورد نياز ما نقش به سزايي دارد .

در صورتي كه ديابت به خوبي كنترل نشود ، قند خون افراد بالا مي رود ، بالا بودن قند خون براي مدت طولاني باعث صدمه به اعضاء مختلف بدن و اختلال در سيستم ايمني خواهد شد . بديهي است كه به دنبال اختلال سيستم ايمني ، توانايي فرد در مقابله با عفونتها كاهش مي يابد و زمینه برای ایجاد زخم در قسمتهائی از بدن که در معرض صدمات بیشتری بوده و خونرسانی کمتری دارند فراهم می گردد.

علل بروز زخم پاي ديابتي:

ابتلا به دیابت موجب ايجاد عوارض مهمي در سيستم اعصاب محيطي ، قلب ، كليه و چشم فرد مي شود . در بين اين عوارض ، بروز مشكلات پا سريع تر و گسترده تر از ساير اختلالات است . 70-60 درصد مبتلايان به ديابت دچار نوروپاتي يا اختلال در عملكرد اعصاب محيطي هستند و از مهمترين نقاط بدن كه به همين علت در خطر آسيب و صدمه است ناحيه پا مي باشد .

. در يك فرد دچار ديابت به علت اختلال در كار اعصاب پا ، حس پوست و حس درد در ناحيه پا (منظور از پا قسمتي از اندام تحتاني است كه پايينتر از مچ پا قرار گرفته است ) كم شده و يا از بين مي رود به سخن ديگر اگر پاي بيمار آسيب ببيند و يا زخم شود دردي احساس نمي كند و همين بي دردي ، پا را در معرض بزرگترين خطرات قرار مي دهد .

بالا بودن قندخون در مدت طولاني باعث تخريب عروق خوني و كاهش جريان خون در پاها مي گردد . كندي جريان خون سبب ضعيف شدن پوست پا ، افزايش استعداد تشكيل زخم و اختلال در روند بهبود آن مي شود .

به علاوه باكتريها و قارچ هايي وجود دارند كه در محيط هاي شيرين رشد مي كنند و عفونت ناشي از آنها باعث تخريب پوست و نهايتاً بروز زخم در پا مي گردد .

با ضعيف شدن جريان خون آنتي بيوتيك ها نيز به راحتي نمي توانند خود را به محل زخم و عفونت برسانند گاهي اوقات نه تنها عفونت پا برطرف نمي شود بلكه با انتقال عامل عفوني به جريان خون ، خطر همه قسمتهاي بدن را تهديد مي كند . در اين صورت ، تنها راه درمان قطع عضو است .

يكي ديگر از اثرات قندخون بالا صدمه ديدن سيستم عصبي پاهاست كه باعث مختل شدن حس درد و فشار در پا مي گردد . به علاوه ترشح عرق و ترشحاتي كه پوست پا را نرم و مرطوب مي كنند نيز دچار اشكال مي شود .

مجموع اين عوامل هنگام راه رفتن ، سبب بروز يك فشار غير طبيعي روي پوست ، مفاصل و استخوانها شده ، خشكي و شكنندگي پوست را همراه خواهد داشت و به اين ترتيب هرگونه زخمي در پا خيلي زود به مرحله خطر و بحران مي رسد .

در اين افراد مشكل كوچكي مثل يك زخم يا تاول كوچك در كنار انگشت ( مثلاً به علت فشار كفش تنگ) مي تواند به سرعت به يك زخم بزرگ و عفوني تبديل شود كه ممكن است حتي موجب قطع پا شود . ولي جالب تر اينكه بدانيد ، با روش هاي ساده پيشگيري و مراقبت ، مي توان از بستري شدن در بيمارستان و قطع عضو به سادگي جلوگيري كرد .

فراموش نكنيم كه همه بيماران ديابتي هميشه در معرض خطر ابتلا به زخم پاي ديابتي هستند .

اگر ديابت داريد بايد هر روز پاي خود را بدقت نگاه كرده تا از زخم نبودن آن مطمئن شويد . بايد به دقت بدنبال آثاري از زخم هاي كوچك ، خونمردگي ، نواحي كه به نظر مي رسد تحت فشار بوده اند، قرمزي پوست ، گرمي پوست ، تاول ، زخم ، خراشيدگي، بريدگي و مشكلات ناخن باشيد .

از يك آينه استفاده كنيد تا نقاطي از پا را كه بخوبي در معرض ديد نيستند ببينيد . به لاي انگشتان پا خيلي دقت كنيد .

اگر لازم است از فرد ديگري براي بازرسي پاهايتان كمك بگيريد. توجه بفرمائید که این مقاله در سایت سرزمین زخم ساری تهیه شده و در حال بروزرسانی می باشد.

شش محل مهم براي بازرسي عبارتند از نوك انگشت شست ، كنار انگشت كوچك ، بالاي انگشت وسط ، پاشنه ، لبه خارجي پا و كف پنجه پا . مرتباً ببينيد آيا حس پوست قسمت هاي مختلف پايتان خوب است يا كم شده است .

اگر هر آسيبي در پاي خود ديديد( مهم نيست چقدر كوچك و بي اهميت ) هرگز خودتان آن را مداوا نكنيد . سريعاً به پزشك مراجعه كنيد چون پاي شما در خطر است .

علائم هشدار دهنده كدامند ؟

• وجود درد مداوم در پاها كه مي تواند به علل مختلفي از جمله استفاده از كفشهاي نامناسب ، عفونتهاي زمينه اي ، فشار روي پا ، وجود تاول و يا خود ديابت باشد .
• قرمزي پا كه به علت عفونت ( به خصوص اطراف زخم ) يا فشار غيرطبيعي جوراب يا كفش به وجود مي آيد.
• تورم پاها كه نشانه التهاب يا عفونت ، استفاده از كفش نامناسب و يا كندي جريان خون مي باشد . ساير نشانه هاي گردش ضعيف جريان خون عبارت است از : عدم رشد موهاي پا – نازك و براق شدن پوست پا
• حرارت موضعي كه نشان دهنده عفونت يا التهاب است ، و گاهي به علت عدم بهبودي يا روند آهسته بهبودي زخمهاي پا مي باشد .
• هرگونه آسيبي حتي جزئي در پا مي تواند يك علامت هشدار جدي باشد چرا كه ممكن است ناشي از پوشش نامناسب ، صدمات و يا عفونت باشد.
• خروج ترشحات چركي از زخم پا علامت عفونت است.
• مشكل در راه رفتن نشانه وجود اختلالات مفصلي ، عفونت جدي و يا كفش نامناسب مي باشد.
• وجود تب و لرز در ارتباط با زخم پا نشانه عفونت جدي و سراسري است، كه زندگي فرد را تهديد مي كند .

چند نكته مهم در مراقبت از پا :

• هر روز پاهايتان را با آب گرم و يك صابون ملايم بشوييد . اول درجه حرارت آب را با دست امتحان كنيد كه زياد داغ نباشد.
• پا را مدت زيادي در آب نگذاريد .
• با يك حوله پاهايتان را خشك كنيد و موقع خشك كردن ، حوله را روي پا نكشيد بلكه آنرا به آرامي روي پا فشار دهيد تا رطوبت آنرا جذب كند . به لاي انگشتانتان توجه بيشتر كنيد و به دقت آن محل ها را شسته و خشك كنيد .
• با استفاده از لوسيون هاي مرغوب و تاييد شده پوست پايتان را بطور مرتب نرم و مرطوب نگه داريد . بين انگشتان لوسيون نزنيد.
• در موقع كوتاه كردن ناخن دقت كنيد كه ناخن هايتان را مستقيم بزنيد و گوشه هاي آنرا نزنيد بلكه با سوهان ناخن به دقت لبه هاي ناخن را گرد كنيد. اگر ناخن به داخل گوشت انگشتتان رفت سريعاً به پزشك مراجعه كنيد .
• پا را در محلول هاي ضدعفوني قرار ندهيد .
• پاي خود را روي رادياتور شوفاژ يا جلوي بخاري قرار ندهيد.
• هميشه پايتان را گرم نگه داريد. قبل از خواب جوراب راحتي بپوشيد .
• مراقب باشيد پاهايتان در هنگام بارش باران يا برف خيس نشود. در زمستان جوراب و كفش گرم بپوشيد .
• سيگار نكشيد .
• چهار زانو ننشينيد . هر دو اين كارها جريان خون پاهايتان را كم مي كنند .
• هرگز با پاي برهنه راه نرويد . از كفش هاي روباز يا تابستاني استفاده نكنيد .
• كفش را در عصر بخريد . عصر ها پاهاي شما به علت سرپا ايستادن بزرگترند و كفشي كه عصر خريده مي شود براي پاي شما راحت تر است . كفش راحت بخريد .
• كفش هاي نوك تيز يا پنجه تيز يا پاشنه بلند نخريد . كفش هاي چرمي بهترين هستند . پنجه كفش بايد بزرگ و راحت باشد .
• كفش هاي نو را در روزهاي اول كه ممكن است كمي راحت نباشند ، فقط روزي 2-1 ساعت بپوشيد. سعي كنيد يك روز در ميان كفش هايتان را عوض كنيد و همه روزها يك كفش نپوشيد .
• داخل كفش را قبل از پوشيدن آن نگاه كرده و با دست لمس كنيد . بندهاي كفشتان را خيلي سفت يا خيلي شل نبنديد.
• جوراب هاي تميز و خشك بپوشيد . جوراب هاي مدل دار مثلاً سوراخ دار نپوشيد. جوراب هاي نخي در تابستان مناسب هستند . مراقب باشيد پنجه جوراب تنگ نباشد . توجه كنيد بالاي جوراب كش دار نباشد تا ساق را بفشارد.

درمان زخم پای دیابتی:

• درمان عوارضي چون زخم پاي ديابتي به نوع و شدت زخم بستگي دارد :
• در زخمهاي سطحي كه لايه هاي رويي پوست را در بر مي گيرند ، درمان به صورت تميز كردن زخم و برداشتن پوستها و بافتهاي مرده از روي زخم ( پينه و دلمه) مي باشد .
• در صورت وجود هر نوع عفونت ، مصرف آنتي بيوتيك ضرورت دارد .
• گاهي اوقات از بيمار يا همراهان وي خواسته مي شود تا جهت انجام پانسمان محل زخم به پرستار کارشناس زخم مراجعه نمايند .
• به بيمار توصيه مي شود تا آنجا كه ممكن است از وارد آوردن وزن بدن روي پاهاي خود خودداري كند و پاهاي خود را بالا نگه دارد و در صورت لزوم هنگام حركت از عصا يا واكر استفاده كنند . حداقل هفته اي يك بار يكي از اعضاي تيم درماني بايد زخم پا و روند بهبود ان را مورد بررسي قرار دهد .
• زخمهايي وجود دارند كه تا لايه هاي عميق تر پوست و حتي گاهي عضلات و استخوانها نيز نفوذ كرده اند كه در اين گونه موارد بيمار بايد در بيمارستان بستري شود . معمولاً بررسيهاي دقيق آزمايشگاهي ، اسكن و … در بيمارستان انجام مي شود و آنتي بيوتيك هاي وريدي نيز تجويز مي شود .
• گاهي اوقات به منظور برداشتن بافت يا استخوان عفوني عمل جراحي ضرورت دارد .

توجه فرمائید که این مقاله در مركز پرستاري و ترمیم زخم بهبود ساری تهیه شده و در حال بروزرسانی می باشد.